Algemeen

Voor u ligt de Programmabegroting 2026. Daarin staat wat we willen bereiken, wat we daarvoor gaan doen en wat dat kost. Deze begroting is met veel zorgvuldigheid opgesteld. Maar we realiseren ons dat er sprake is van grote en diverse nationale- en internationale spanningen, waardoor het nodig kan zijn de plannen bij te stellen. 

Vrijwel alle ambities uit het Coalitieakkoord ‘Bouwen aan een stevig fundament’ zijn gerealiseerd, ondanks de moeilijke en onzekere situatie zoals kabinetswisselingen en onduidelijke financiering vanuit het rijk. Door een sober en strategisch financieel beleid zijn we in staat geweest een stabiele koers te kunnen blijven volgen. 

De Programmabegroting 2026-2029 sluit in 2026 en voldoet daarmee aan de eisen van de provincie Utrecht als toezichthouder. Daarbij maken we de kanttekening dat er in de toekomst nog risico’s zijn te voorzien, zoals bijvoorbeeld forse investeringen in de openbare ruimte en de gevolgen van de invoering van de nieuwe Jeugdwet. 

We zijn dankbaar voor de prettige samenwerking met de raad, inwoners en partijen uit de samenleving. Dit geldt ook voor de inzet en ondersteuning door de griffie en ambtelijke organisatie. 

De Programmabegroting is onderdeel van de planning- en controlcyclus. Deze cyclus is een jaarlijks terugkerende cyclus waarin we vooruitblikken op de komende jaren (planning) en terugkijken op het afgelopen jaar (control). Het gaat om de taken die we uitvoeren, de resultaten die we samen hebben bereikt én nog gaan bereiken en dat met een solide financiële basis. Als gemeente streven we naar transparantie met concrete en meetbare effecten.  

Overdracht na gemeenteraadsverkiezingen 2026
Op 18 maart 2026 vinden de gemeenteraadsverkiezingen plaats. Dat betekent dat de samenstelling van de raad en het college gewijzigd wordt Met deze programmabegroting 2026 rondt het huidige college het Coalitieakkoord ‘Bouwen aan een stevig fundament’ af. We hebben ons gericht op de prioriteiten van het coalitieakkoord: 
•    Voldoende en betaalbare en passende woningen
•    Iedereen doet mee en hoort erbij 
•    Een klimaatbestendige leefomgeving en duurzame energievoorziening
•    Bereikbare, duurzame en verkeersveilige mobiliteit
•    Toekomstbestendige economie en arbeidsmarkt in balans
•    Veilige en leefbare buurten, dorpen en landelijk gebied.

Daarnaast hebben we, samen met de gemeentesecretaris en ambtelijke organisatie, gewerkt aan een stabiele en toekomstbestendige ambtelijke organisatie. 
Met dit besef dragen we met vertrouwen onze taken in 2026 over aan een nieuw college.

15 jaar Stichtse Vecht 2026
In 2026 bestaat Stichtse Vecht 15 jaar. We kijken 15 jaar terug en 15 jaar (of zelfs langer) vooruit. Immers, de vraagstukken die spelen bij gemeenten worden steeds ingewikkelder en kunnen we niet van vandaag op morgen oplossen. Daarom is het van belang om naar de langere termijn te kijken. In de zomer van 2025 heeft de ambtelijke organisatie de Strategische toekomstverkenning 2040 opgeleverd, die in 2026 als vertrekpunt geldt voor de herijking van de gemeentelijke Omgevingsvisie. Een mooie uitdaging voor de nieuwe raad en het nieuwe college om hier verder mee aan de slag te gaan. In 2026 gaan we verder met het versnellen van de woningbouw, het uitvoeren van het programma ‘Op weg naar nieuwe energie’ en het bieden van passende zorg en ondersteuning aan inwoners die dat nodig hebben.

Uitwerking Kadernota 2026
De raad heeft op 8 juli met de vaststelling van de Kadernota 2026 de kaders meegegeven voor deze programmabegroting 2026. Deze vormen de basis voor de nu voorliggende begroting. Na 8 juli is er een aantal ontwikkelingen geweest waardoor we enkele aanpassingen moesten opnemen. Het gaat in het bijzonder om de invoering van de nieuwe Jeugdwet en de gevolgen voor de samenwerking met TIM Stichtse Vecht en de vaststelling van het Aanvullend Zorg- en Welzijnsakkoord. 

Moties en amendementen 
Tijdens de raadsbehandeling van de Kadernota 2026 op 8 juli heeft de raad ons waardevolle input gegeven. De tijdens de behandeling van de Kadernota 2026 aangenomen moties en amendementen zijn verwerkt in deze Programmabegroting 2026. In het bijzonder noemen we hierbij het nagenoeg unaniem aangenomen amendement Weerbaarheid en veerkracht, de motie Gelden Hazeslinger en de motie Babyspullen. Dit wordt toegelicht onder de betreffende programma’s. 

Voorveld sociaal domein 
In de Kadernota 2026 is gemeld dat met ingang van 2026 rijksmiddelen structureel wegvallen, waaronder incidentele GALA gelden (Gezond en Actief Leven Akkoord), lokaal IZA budget (Integraal Zorg Akkoord) en compensatiemiddelen voor huur en energie. Daarom is met de Kadernota 2026 al een bedrag van € 150.000 opgenomen voor het wegvallen van deze middelen.

Hoewel in de zomer van 2025 duidelijk is geworden dat gemeenten alsnog aanvullende rijksmiddelen ontvangen (Aanvullend Zorg- en Welzijnsakkoord, € 50 miljoen extra middelen voor alle gemeenten), is op dit moment nog niet bekend hoeveel aanvullend budget Stichtse Vecht gaat ontvangen. Na ontvangst van meer informatie van het rijk wordt hierover nader besloten.

Tim Stichtse Vecht  (TIM SV)
Met deze begroting zien we het risicoprofiel van TIM SV stijgen. In tegenstelling tot de verwachting van een kostenstabilisatie door maatregelen bij TIM SV en het Voorveld nemen de kosten van TIM SV toe. De oorzaak ligt in een combinatie van hogere kosten door complexere zorgvraag en hogere loonkosten en in de vertraging van de effecten van de besparingsmaatregelen van TIM SV en het Voorveld. In deze begroting hebben we afdoende reserves om dit risico te beheersen. Tegelijkertijd werken we aan de bestuursopdracht Voorveld en de nieuwe situatie per 1 januari 2027. Namelijk de oprichting van de Gemeenschappelijke Regeling Utrecht West, regionale inkoop en lokale toegang. 

Wat we verder doen
In 2026 wordt het nieuwe en duurzame afvalscheidingsstation 'De Splitsing' gebouwd en opgeleverd, inclusief een Circulair Ambachtscentrum. We onderzoeken de mogelijkheden voor een duurzame huisvesting van de raad, college en ambtelijke organisatie. Na het herstel van de beschoeiing Vechtoever Zandpad tussen Maarssen en Nieuwersluis, wordt in 2026 gewerkt aan de herinrichting van deze weg. Dierenwelzijn blijft onze aandacht behouden. Daarnaast staan diverse uitvoeringsplannen van  het Integraal Huisvestingsplan onderwijshuisvesting op het programma. En de economie wordt verstevigd, bijvoorbeeld met de Centrumnota Breukelen, voorbereiding uitbreiding bedrijventerrein Breukelerwaard en verplaatsing van bedrijven die nu op lastige locaties zitten. Ook werken we (samen met provincie, Prorail en NS) aan de verbetering en verfraaiing van knooppunt Breukelen. 
 
Deze taken (en ook onze reguliere taken zoals de WMO, verstrekken van paspoorten en behandelen van aanvragen) vragen veel tijd en capaciteit. Daarom blijven we ook in 2026 investeren in een goede dienstverlening aan de inwoners en een stevige en toekomstgerichte ambtelijke organisatie.

Gedegen financieel beleid
In de commissie Bestuur en Financiën en in de raad hebben we u meegenomen in het proces om tot deze programmabegroting te komen. Stapsgewijs komen we tot een realistischer meerjaren investeringsplanning. De geactualiseerde beheerplannen geven een beter beeld van de benodigde vervangingsinvesteringen op langere termijn (2029 e.v.). Door gedegen financieel strategisch beleid kunnen we met deze voorliggende begroting ook aan de nieuwe raad en het nieuwe college vanaf 2026 financieel perspectief bieden. 

Sturingsinstrument
In de afgelopen jaren hebben we een nieuwe opzet van de beleidsbegroting geïmplementeerd met meer sturingsmogelijkheden voor de raad doordat we doelenbomen, indicatoren en mijlpalen hebben benoemd. Zo brengen we de raad steeds meer in staat om (bij) te sturen op maatschappelijke effecten van de beleidsmaatregelen. 

In dit hoofdstuk geven wij inzicht in de financiële positie van onze gemeente voor de komende jaren. De Kadernota 2026 en de uitkomsten van de meicirculaire 2025 zijn de basis voor de Programmabegroting 2026 – 2029.

De Programmabegroting 2026-2029 sluit in 2026 en voldoet daarmee aan de vereisten voor het 'repressieve begrotingstoezicht' vanuit de provincie.  

Vanaf 2026 heeft het Rijk een korting doorgevoerd op het gemeentefonds, de zogenaamde 'ravijnjaren'. Door de eerder ingezette financiële strategie vanuit het college, kunnen we voorlopig het ravijn overbruggen zonder dat het ten koste gaat van bezuinigingen op de samenleving of lastenverzwaringen. In de Programmabegroting 2026 is onze begroting sluitend in begrotingsjaar 2026. Daarmee heeft het financiële beleid van onze gemeente in de afgelopen periode het voorgestane effect en kunnen bezuinigingen op belangrijke maatschappelijke voorzieningen  in deze begroting uitblijven.

Gemeenten zijn verplicht om tijdig (voor 15 november) een financieel sluitende begroting voor het volgende jaar in te dienen bij de provincie (artikel 189 Gemeentewet). De provincie houdt via de begroting en jaarrekening toezicht op de gemeentelijke financiële positie. Onderdeel van het toezicht is de controle of onze begroting ‘structureel sluitend’ is. Hierbij wordt beoordeeld of wij structurele lasten ook met structurele baten dekken, oftewel, dat de structurele lasten, bij gelijkblijvende omstandigheden, ook op de langere termijn gedekt kunnen worden met de baten (de robuustheid van de begroting).

De financiële begroting bevat een overzicht met een specificatie van de incidentele baten en lasten. In de onderstaande tabel is het begrotingssaldo (zie bovenstaande tabel) gecorrigeerd met de incidentele baten en lasten. Het resultaat is het structurele begrotingssaldo. Uit de tabel blijkt dat de begroting structureel in evenwicht in 2026. Dat is voldoende om onder repressief toezicht van de provincie te vallen.

In de kadernota zijn exploitatie- en investeringsbudgetten opgenomen waarmee het bestaand beleid wordt voortgezet. Met het vaststellen van de Programmabegroting worden de budgetten geautoriseerd.

De genoemde ontwikkelingen in de kadernota zijn verwerkt in de begroting:
A. Startpositie: Programmabegroting 2025-2028
B. Autonome ontwikkeling van het gemeentefonds
C. Autonome en onontkoombare ontwikkelingen
D. Beleidswensen
F. Dekkingsmogelijkheden

G. Meicirculaire 2025
G1. Effect Meicirculaire 2025
Bij de behandeling van de Kadernota 2026 bent u geïnformeerd over de hoofdlijnen van de uitkomsten van de meicirculaire 2025. De meicirculaire laat, ten opzichte van wat al was opgenomen in de Kadernota 2026 voor 2026-2027 een voordelig effect zien. 

De financiële positie van de gemeente Stichtse Vecht is in onderstaande tabel in één oogopslag weergegeven. De financiële positie volgens de Begroting 2026 is in het overzicht vergeleken met de Begroting 2025. Voor de zes kengetallen zijn de scores volgens beide begrotingen weergegeven. Voor het totaal van de financiële positie is voor beide begrotingen weergegeven of we voldoen aan de streefwaarde. 

Door de korting van het Rijk op het gemeentefonds vanaf 2026, de zogenaamde ravijnjaren, hebben we geen structureel sluitende begrotingsjaren in 2027 t/m 2029. In de Kadernota 2026 hebben we vooruit gekeken naar 2029. Om te komen tot een structureel sluitende meerjarenbegroting kunnen maatregelen nodig zijn als:

• Toewerken naar een structureel sluitende begroting in 2029;
• ‘Geen knaken, geen taken’ (hiermee wordt bedoeld dat door het Rijk naar gemeenten overgehevelde taken niet uitgevoerd kunnen worden als daar geen toereikende financiële vergoeding tegenover staat);
• Beleidswensen toetsen aan het coalitieakkoord 2022-2026.

Met een score van 43,5 punten voldoet de Begroting 2026 niet aan de streefwaarde en is herstel op termijn nodig. De Begroting 2025 voldeed met 43,5 punten ook niet aan de ondergrens van de streefwaarde van 75,5 - 65 punten.

De mogelijke maatregelen voor herstel op termijn zijn:

• De begroting dichter naar de realisatie brengen: In de analyses op de verschillen tussen begroting en realisatie in de afgelopen jaren blijkt dat we gemiddeld jaarlijks een positief saldo van € 2,5 miljoen overblijft. Een verdiepende analyse op een aantal taakvelden laat een patroon zien van jaarlijks positieve afwijkingen en op een aantal jaarlijks negatieve afwijkingen. De mogelijkheden van deze maatregel zijn beperkt, omdat we in de voorgaande Kadernota 's  en begrotingen al stappen zetten om de begroting dichter naar de realisatie te brengen op grond van deze inzichten. 
• Verlagen van de uitgaven: Hiervoor zijn keuzes nodig in de ambities, waarbij het uitgangspunt is dat de bestuurlijke ambities in balans blijven met de financiële positie en de ambtelijke organisatie.
• Verhogen van de inkomsten.
• Inzetten van reserves (de spaarpot): De tekorten in 2027 en verder opvangen met een bijdrage uit de Algemene Reserve, die onder voorwaarden dan als ‘structureel’ mag worden aangemerkt. De toezichthouders (Ministerie van BZK / provincie) stellen hieraan de voorwaarde dat de solvabiliteit minimaal 20% bedraagt.

De maatregelen Verlagen van de uitgaven en Verhogen van de inkomsten vragen om bestuurlijke keuzes. Het uitwerken van voorstellen vergt een gedegen voorbereiding, maar ook een goed beeld van het op te lossen tekort in de komende jaren. Uit deze begroting blijkt, dat de realistischer investeringsplanning met een substantieel hoger investeringsvolume de komende jaren leidt tot hogere rentelasten. Uitgangspunt daarbij is dat de projectplanning voor deze investeringen 100% wordt gerealiseerd. De projectplanning is het uitgangspunt voor de realistischer meerjareninvesteringsplanning. De komende jaren doen we ervaring op met de realisatie en zal nog blijken of er in de projectplanning nog sprake is van planningsoptimisme.

Na het publiceren van de Septembercirculaire 2026 krijgen we een scherp zicht op het voorlopig begrotingssaldo 2030 en of en in welke mate we een tekort in 2030 moeten oplossen. We starten een zorgvuldig proces om voorstellen uit te werken. We maken een ruimere verkenning met keuzemogelijkheden, waarbij zo mogelijk effecten in beeld worden gebracht. De beoogde einddatum van de uitwerking van deze scenario’s is februari 2026, waarna deze betrokken worden bij de Kadernota 2027. 

Inleiding
De startpositie van de Programmabegroting 2026 – 2029 is de meerjarenraming uit de Programmabegroting 2025 – 2028 en de besluitvorming door de raad tot en met juli 2025. Op deze startpositie zijn, naast de uitwerking van de Kadernota 2026, de volgende mutaties verwerkt:

• De actuele ontwikkelingen uit het gemeentefonds tot en met de meicirculaire 2025
• Aanpassing van de bijdragen aan verbonden partijen, zodat deze aansluiten op de begrotingen van deze partijen
• Actualisatie van de meerjareninvesteringsplanning
• Aantal specifieke onderwerpen
• Overige afrondende administratieve mutaties.

Notities financieel beleid
De P&C documenten worden opgesteld met inachtneming van de door de raad vastgestelde financiële beleidsdocumenten. Deze documenten zijn:

• Financiële verordening (raad 5 maart 2024)
• Nota reserves en voorzieningen (raad 6 juli 2021)
• Nota waardering en afschrijving vaste activa (raad 6 juli 2021)
• Beleidsnotitie algemene reserve (raad 29 september 2020)
• Nota Monitoren maatschappelijke effecten gemeente Stichtse Vecht 2024 (raad 1 oktober 2024)
• Nota Solide financiële positie Stichtse Vecht 2024 (raad 1 oktober 2024)
  
  

Bestuurlijke opgaven in de programmabegroting
In het coalitieakkoord zijn twee programma’s opgenomen om het fundament op orde te brengen: ‘Een betrokken en professionele ambtelijke organisatie’ en ‘Een begroting gericht op de toekomst’. Deze programma’s zijn in de beleidsbegroting opgenomen in programma 1 Bestuur. 

Daarnaast is in het coalitieakkoord opgenomen welke uitgangspunten en opgaven gehanteerd worden om de ambities te ordenen en te werken aan een sterke en betrouwbare lokale overheid. Binnen de balans van bestuurlijke ambities, de financiële positie en de ambtelijke organisatie staan de principes die in alle opgaven terugkomen en waar we onze doelen aan toetsen. De opgaven zijn inhoudelijk geordend, met het besef dat we altijd oog houden voor samenhang tussen de bestaande opgaven en nieuwe opgaven die op ons afkomen.

In onderstaand schema is weergegeven in welk programma, in de programmabegroting 2026, de opgaven uit het coalitieakkoord zijn te vinden.

Tabel L.1

Aan een bestuurlijke opgave zijn verschillende beleidsterreinen gekoppeld die bijdragen aan de realisatie van een opgave. Bij de opgave is vermeld welke beleidsterreinen uit andere programma’s in de beleidsbegroting bijdragen aan deze opgave. 

Programma's
De beleidsbegroting bevat een nadere uitwerking van het coalitieakkoord voor het komende jaar. De beleidsbegroting geeft inzicht in:

• Wat willen we (samen) bereiken tot en met 2026?
• Wat gaan we daarvoor (samen) doen in 2026?
• Wat mag het kosten?
  
  

Monitoring maatschappelijke effecten 
In deze raadsperiode brengen we het fundament van de gemeente Stichtse Vecht op orde, met als doel om een slagvaardige en betrouwbare lokale overheid te zijn voor onze inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties. Onderdeel hiervan is het programma 'Een begroting gericht op de toekomst', waarin we werken aan een nieuwe opzet van een begroting met meer sturingsmogelijkheden. Met deze nieuwe opzet moet de raad beter in staat zijn om kaderstellende en controlerende taken uit te voeren. Zo draagt het vastleggen en (waar mogelijk) meetbaar maken van de maatschappelijke effecten die we willen bereiken bij aan een transparante en betrouwbare overheid.

In de beleidsprogramma’s voegen we vijf informatie-elementen toe: 1) doelomschrijving én doelenboom, 2) effectindicatoren, 3) prestatie-indicatoren, 4) mijlpalen en 5) duiding bij causaliteit tussen activiteiten of prestaties en de effecten in P&C-documenten (beoogd vooraf en gerealiseerd achteraf). Vanaf de beleidsbegroting 2023 zijn toegevoegd: een doelomschrijving bij de vraag 'Wat willen we bereiken?' en mijlpalen bij de vraag 'Wat gaan we daarvoor doen?'.

In het jaarverslag 2023 presenteerden we, als ‘pilot’ in programma 4 Sociaal, een verantwoording waarin alle vijf informatie-elementen zijn toegevoegd. In deze Programmabegroting 2026 zijn bij vier van de vijf programma’s de vijf informatie-elementen opgenomen. Daardoor zijn ten opzichte van de voorgaande begrotingen extra toegevoegd: een doelenboom, effectindicatoren, prestatie-indicatoren en de duiding bij de causaliteit tussen activiteiten of prestaties en effecten (achteraf). Hiermee zetten we in deze Programmabegroting 2026 weer een stap in het versterken van het fundament van de organisatie.

Financiële tabellen 
Voor de leesbaarheid is gekozen om bedragen af te ronden op € 1.000. Indien daarvan wordt afgeweken, dan wordt dat bij de tabel aangegeven. Het kan gebeuren dat hierdoor bij de tabellen een minimaal verschil optreedt door deze afrondingen.

Bij de financiële cijfers worden lasten / nadeel met een negatief getal weergegeven en baten / voordeel met een positief getal. Onttrekkingen uit de reserves zijn voor de exploitatie een bate en dus een positief getal. Toevoegingen aan de reserves zijn lasten voor de exploitatie en dus een negatief getal.

Per programma wordt een toelichting gegeven op de belangrijkste wijzigingen tussen de primitieve begroting 2025 en de primitieve begroting 2026. In de toelichting is aangegeven of het een incidentele of een structurele wijziging betreft en het document waarin het besluit is opgenomen. Tevens is een specificatie opgenomen van de reservemutaties in 2026.

De mutaties in de loonsom worden toegelicht in de paragraaf Bedrijfsvoering; de mutaties in de kapitaallasten bij het hoofdstuk Uiteenzetting van de financiële positie (MeerjarenInvesteringsPlanning).

In de tabel Impuls coalitieakkoord zijn de exploitatiebudgetten van de beleidswensen of beleidsimpulsen opgenomen, die structureel in de begroting zijn verwerkt gedurende de coalitieperiode. Impulsen vanuit specifieke rijksuitkeringen, investeringen, indexaties, financieel-technische wijzigingen en autonome ontwikkelingen zijn hierin niet opgenomen.

Overig
Per programma is beschreven wat de going-concern activiteiten zijn, zijn de (verplichte) indicatoren opgenomen en is vermeld welke verbonden partijen betrokken zijn.